آمـــوزش اصطلاحات و مفاهیــم کلـــی در ورزشهای بیلیاردی
میز بازی:
میز بازی در دو نوع میز (Pool )و میز اسنوکر میباشد و به شکل مستطیل بوده و دارای 4 سوراخ در گوشه و 2 سوراخ در وسط طول آن میباشد به سوراخهای گوشه اصطلاحا کرنر یا وگل (corner)و دو سوراخ وسط ساید یا سریدی(side) نامیده میشوند. بروی میز pool بازی های 10-Ball، 9-Ball,8-Ball و بیلیارد قابل انجام است. لازم به توضیح است میز بازی اسنوکر به مراتب بزرگتر از این نوع میزها بوده و دارای سوراخهای کوچکتری نیز میباشد ولی فرم کلی میزها مشابه هم میباشد.
توپ (شار):
در بازیهای روی میز pool سه نوع توپ موجود میباشد کلیه این توپها دارای شماره میباشند که بر حسب نوع بازی این شماره ها کاربرد مختلف دارند که بعدا در آموزش بازیها متوجه آن خواهید شد.
- توپهای یکپارچه (Solid): این توپها از شماره 1 تا 8 بوده و دارای رنگهای مختلف میباشند.
- توپهای خط دار یا نوار دار(Strip): شماره این توپها از 9 شروع شده و به 15 ختم میشود این توپها نیز با یک نوار رنگی از توپهای دیگر متمایز میشوند.
- توپ سفید یا کیو بال(Cue-Ball): این توپ به عنوان توپ اصلی بازیها شناخته میشود و بازیکنان به وسیله این توپ توپهای دیگر ضربه میزنند.
لازم به توضیح است توپهای بازی اسنوکر بسیار کوچکتر و سبکتر از توپهای اشاره شده بوده و فاقد شماره میباشند که در قسمت آموزش اسنوکر به آن اشاره خواهد شد .
پل مکانیکی یا رست (Rest):
هنگامی که توپ سفید در مکانی دور قرار دارد و امکان پل زدن با دست برای بازیکنان وجود ندارد بازیکنان با قرار دادن سر چوب بروی دندانه های چوب به توپ سفید ضربه میزنند
رک (Rack):
یک مثلث چوبی و یا پلاستیکی است که مانند یک قالب عمل کرده که جهت سهولت در چیدن میز به کار میرود داور مسابقه توپها را به داخل آن ریخته و پس از چسباندن توپها به یکدیگر آنرا به آهستگی برمیدارد.
اصول اولیه قرار گیری پشت میز و ضربه زدن به توپ:
مانند اکثر ورزش‌ها، در اسنوکر هم این مسأله بسیار حیاتی است که قبل از شروع تمرینات جدی، کاملاً اصول پایه را فرا بگیرید. چرا که عدم یادگیری این اصول پایه، باعث شکل‌گیری عادت‌های نادرستی در نحوه بازی شما میشود که در مراحل جدی‌تر، اصلاح آن دردسرساز خواهد بود. اگر کاملاً مبتدی هستید، فرصت خوبی است که ابتدا تمام تلاش خود را بر روی فراگیری اصول پایه بگذارید؛ و اگر مدتی است که بازی می‌کنید، فراموش نکنید که باید هرچه سریعتر ایرادات خود را در این زمینه برطرف کنید.
ابتدایی‌ترین و حیاتی‌ترین اصول بازی بیلیارد در این 4 موضوع خلاصه میشوند:
طرز ایستادن
چگونگی گرفتن انتهای چوب
نشانه گیری هدف
طرز ایستادن (Stance):
مهمترین نکته‌ای که به عنوان یک مبتدی باید به آن توجه کنید این است که تنها با رعایت کامل و درست موارد بالا است که می‌توانید چوب خود را مستقیم حرکت داده و ضربه دلخواه را بزنید.حرکت مستقیم چوب در هنگام ضربه، بسیار مهم است.یکی از روش‌های کلاسیک ایستادن این است که پاها را به عرض شانه باز کنید. سپس پای چپ را جلو برده و کمی خم کنید و پای راست عمود و در راستای دست راست‌تان ( که انتهای چوب را گرفته است ) باشد. البته با فرض اینکه با دست راست ضربه می‌زنید.
حال با در نظرگرفتن سه عنصر، تقسیم وزن بین دو پا، راحتی ضربه و هم‌محوری، بدون اینکه دنبال فشارآوردن به خود برای تقلید از نحوه ایستادن دیگران باشید، خودتان بهترین حالت ایستادن خود را کشف کنید.
چگونگی گرفتن انتهای چوب:
جایی از چوب را بگیرید که بتوانید به راحتی آن را بر سر فرد دیگری بکوبید اما از شوخی گذشته، نکات مهمی که در این باره باید رعایت کنید
- چوب را به هیچ‌وجه با دست خود فشار ندهید و شل بگیرید. تا مزاحمتی برای حرکت مستقیم چوب شما در هنگام ضربه ایجاد نشود.
.gif)
- از آنجاییکه چوب باید حتی‌الامکان حالت موازی با سطح میز داشته باشد، می‌توانید براحتی دقت کنید که آرنجِ خم‌شده شما با چوب زاویه‌ای 90 درجه یا کمی کمتر از 90 درجه را تشکیل دهد.
.gif)
- بهتر است که مچ شما هم انحرافی به چپ و راست نداشته و در راستای ساعدتان باشد. محکم‌گرفتن و فشاردادن چوب با دست هنگام ضربه، یکی از متداول‌ترین اشتباهات در بازی است و بدترین حالت آن، حالتی است که شما برای زدن ضرباتِ با قدرت بیشتر، بر میزان فشاردادن چوب خود، بیافزایید این عمل علاوه بر اینکه از حرکت مستقیم و راحت چوب جلوگیری میکند، باعث بالاآمدن ناخودآگاه انتهای چوب ، در هنگام ضربه میشود
پس یادتان باشد چوب را شل بگیرید.
برای اطمینان از درستی عملکردتان، کافی است عادت کنید که چوب را تنها با انگشت شست و انگشتان 2 و 3 خود بگیرید و انگشت‌های 4 و 5 را آزاد بگذارید
پل زدن و انواع پلها :
هنگامی که شما با دست راست خود ضربه می‌زنید دست چپ شما، نقش یک پل را ایفا میکند. در واقع توسط انگشتان کانالی را بوجود می‌آورید تا بتوانید چوب خود را در آن قرار داده و در هنگام ضربه، چوب را در یک خط مستقیم حرکت دهید .شما بدون داشتن یک پل محکم و راحت، شانس بسیار کمی برای بازی درست و بالطبع در پاکت انداختن توپهای هدف را خواهید داشت.
برای شروع، کف دست‌تان را کاملاً روی سطح میز بگذارید و انگشت شست را به گونه‌ای به انتهای انگشت اشاره‌تان بچسبانید که شکلی شبیه به حرف وی انگلیسی، مابین این دو انگشت، بوجود بیاید این پل به پل باز مشهور است و رایج ترین آن است.
حتی می‌توانید برای محکم‌تر کردن پل خود، نوک انگشت سبابه را کمی داخل پارچه سطح میز فرو ببرید. حال 4 انگشت خود را در همین وضعیت، اندکی به سمت انگشت شست خود بچرخانید تا هنگامی‌که چوب را بین دو انگشت قرار می‌دهید، با قسمت گوشتی بالای انگشتان تماس نداشته باشد و مانعی برای حرکت مستقیم چوب‌تان نشود
. حتی‌الامکان پل خود را در فاصله 15 تا 20 سانتی‌متری توپ سفید بنا کنید
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که هیچگاه تا موقعی‌که از راحتی و استحکام پل خود اطمینان حاصل نکردید، ضربه نزنید
. شما با توجه به اینکه قصد ضربه‌زدن به کدام قسمت از توپ سفید را دارید، باید ارتفاع پل خود را تنظیم کنید، اما دقت کنید تا همواره نوک هر 4 انگشتتان روی میز باشد و انگشتان را از وسط خم نکنید.
در انتها فراموش نکنید که عدم بهره‌بردن از یک پل محکم و استوار ، سیستم ضربه
زدن شما را با اشکال مواجه میکند.
نشانه گیری هدف:
قبل از اینکه وارد موضوع نشانه‌گیری شویم، شما باید چشم اصلی خود را بشناسید. برای این کار یک شیء کوچک را در فاصله 4 یا 5 متری خود در نظر بگیرید، آنگاه انگشت شست خود را در مسیر چشم و آن شیء قرار دهید بگونه‌ای که آن را بپوشاند سپس به نوبت یکی از چشم‌هایتان را ببندید. چشم اصلی شما، آن چشمی است که در هنگام دیدن با آن شست خود را، در همان محل ابتدایی می‌بینید و انحرافی وجود ندارد البته معدود افرادی هم هستند که « دو چشمی » هستند.
پس از مشخص کردن چشم اصلی، باید یادتان باشد که همواره چوب را در زیر چشم اصلی خود قرار دهید.اما اگر دو چشمی هستید، می‌توانید چوب را در وسط چانه بگذارید.
.gif)
مطلب فوق تأثیر بسزایی در دقت نشانه‌گیری شما خواهد داشت. چشم شما باید دائما بین نقطه برخورد چوب با توپ سفید و نقطه برخورد توپ سفید با توپ هدف در رفت و آمد باشد.در حین خم‌شدن و هنگامی که در پشت توپ سفید هستید، باید نگاهتان تنها معطوف به نقطه برخورد روی توپ هدف باشد همواره در ذهن خود یک خط مستقیم از وسط پاکِت بکشید و آن را تا وسط توپ هدف امتداد دهید، نقطه‌ای که این خط از توپ بیرون می‌آید، نقطه موردنظر شماست. اما در لحظه آخر، یعنی هنگامی که می‌خواهید به توپ ضربه بزنید فقط باید به توپ سفید نگاه کنید تا ضربه دقیقا به نقطه مورد نظر برخورد کند..
نقطه افت و خط افت :
نقطه افت به نقطه ای از توپ هدف گفته میشود که با ضربه به آن نقطه توپ داخل سوراخ بیفتدو خطی که در راستای آن است خط افت نامیده میشود برای این کار بایستی یک خط فرضی ار سوراخ به سمت مرکز توپ هدف در نظر گرفته شود و توپ سفید را دقیقا به پشت این نقطه هدایت کرد تا آن را به داخل بیندازد همانگونه که در شکل پایین نیز نشان داده شده است.
نقاط مختلف روی توپ سفید و عکس العمل ها بعد از ضربه به توپ هدف :
یکی از اصول بازی بیلیارد عکس العمل کیوبال پس از ضربه است.مهمترین عامل پیروزی در یک مسابقه تحت کنترل داشتن عکس العمل کیوبال پس از ضربه است به گونه ای که علاوه بر پاکت کردن هر توپ، کیوبال به سمت منطقه ای در میز حرکت کند که بهترین موقعیت برای پاکت کردن توپ و توپهای بعدی باشد تا فرصت بازی کردن به حریف داده نشود.
این عمل با ضربه زدن به نقاط مختلف روی توپ سفید قابل انجام است ولی در ابتدا باید دانست که این نقاط کجا هستند و عکس العملهای متفاوت کیوبال پس از ضربه به این نقاط چه خواهد بود.همانطور که در شکل نیز مشخص است نقاط بسیاری روی کیوبال وجود دارد اما در اینجا جهت آشنایی بیشتر با این بازی جذاب فقط به صورت محدود و کلی به 5 نقطه اصلی آن اشاره خواهیم کرد. و مابقی در اثر تمرین مداوم و تجربه بدست خواهد آمد.
- ضربه به مرکز
- ضربه به بالای مرکز
- ضربه به پایین مرکز
- ضربه به سمت راست مرکز
- ضربه به سمت چپ مرکز
1. ضربه به مرکز توپ ((Stop Shot:
این ضربه که ضربه درجا نامیده میشود.حرکت توپ سفید پس از ضربه بسته به موقعیت قرار گیری و زاویه با توپ هدف به دو شکل تغییر میکند که به آن اشاره میکنیم.
· اگر راستای ضربه دقیقا در راستای خط افت باشد (زاویه صفر) پس از ضربه ، توپ سفید دقیقا در محل توپ هدف می ایستد و جای آن را اشغال میکند.
· اگر خط افت و راستای ضربه نسبت به هم دارای زاویه باشند توپ سفید پس از ضربه تقریبا عمود بر خط افت حرکت خواهد کرد بدیهی است میزان حرکت بستگی به شدت ضربه دارد.
شکلهای زیر حرکت توپ سفید را پس از ضربه در هر دو حالت بالا نمایش داده است.
2- ضربه به بالای توپ سفید (Follow Shot) :
این ضربه به ضربه رو مشهور بوده و بازهم نسبت به زاویه های مختلف راستاها به هم متغیر است :
· اگر دو توپ دقیقا در راستای هم باشند توپ سفید بعد از ضربه در همان راستا به دنبال توپ هدف حرکت خواهد کرد
· اگر راستای ضربه و خط افت نسبت به هم زاویه داشته باشند بسته به اندازه زاویه، توپ سفید پس از ضربه بین خط افت و خط عمود بر آن حرکت خواهد کرد.
3- ضربه به پایین توپ سفید :
این ضربه به ضربه زیر مشهور بوده و با توجه به اینکه به قسمت پایین توپ ضربه زده میشود توپ به صورت چرخشی حرکت کرده و به سمت توپ هدف حرکت میکند و با توجه به این حالت چرخشی توپ پس از ضربه نیز به همین حالت باز میگردد
عکس العمل این ضربه مثل دو حالت بالا بسته به اندازه زاویه قابل تغییر است
· اگر راستای ضربه دقیقا در راستای خط افت باشد توپ سفید بعد از برخورد به صورت چرخشی در همان راستا به عقب باز میگردد
· در حالت زاویه دار نیز بسته به اندازه زاویه باز هم توپ سفید بین دو خط عمود و افت به سمت عقب باز میگردد
4و5 - ضربه به سمت چپ و راست توپ در راستای مرکز توپ سفید :
این کار با یک تمرین ساده به وضوح قابل درک میباشد توپ را در وسط میز قرار داده و به مرکز توپ به سمت روبرو ضربه میزنیم توپ پس از برخورد به باند دقیقا در مسیر رفت باز میگردد. حال اگر همین کار را با ضربه زدن به سمت راست یا چپ توپ در راستای مرکز انجام دهیم توپ به نسبت فاصله از مرکز پس از برخورد به باند به همان سمت ضربه زده شده منحرف و باز میگردد.
این تکنیک در مسابقات برای قرار دادن موقعیت توپ در موقعیت دلخواه پس از ضربه بسیار کاربرد دارد و بازیکنان قادر خواهند بود موقعیت توپ سفید را تنظیم نمایند تنها نکته قابل تذکر در این تکنیک این است که نقطه افت نیز به همان میزان که نقطه ضربه روی توپ سفید به سمت چپ و راست جابجا شده است تغییر خواهد کرد.
ماسک شدن ( :( Mask
هنگامی که مقابل توپ سفید توپ یا توپهایی از دسته مخالف وجود داشته باشند و هیچ مسیر مستقیمی برای ضربه زدن به نقطه ای از توپ هدف (همدسته یا در نوبت )وجود نداشته باشد اصطلاحا توپ ماسک شده و بازیکن باید با ضربه کات و یا مسیر شکسته از طریق باندهای میز به توپ هدف ضربه بزند.
ضربه ترکیبی(Combination Shot) :
به ضربه ای گفته میشود که از برخورد چند توپ به یکدیگر نهایتا توپ هدف پاکت شود به این ضربه اصطلاحا شارون یا ضربه ترکیبی گفته میشود.
ضربه دوبل یا مرکب :
گاهی اوقات کیوبال در موقعیتی قرار میگیرد که از آن نقطه افت توپ هدف مشخص نیست و یا بازیکن ترجیح میدهد کیوبال پس از ضربه در منطقه دیگری قرار گیرد از این رو با استفاده از باند اقدام به پاکت کردن توپ هدف مینمایند به این شکل که توپ هدف پس از برخورد به باند به داخل سوراخ مورد نظر میافتد این ضربه دوبل نامیده میشود .بازیکنان از علائمی که در حاشیه چوبی میز وجود دارد در این نوع ضربات کمک بسیاری میگیرند .
طنز الکی مثلا!